Barbara Baarsma

Jacobs begon zijn loopbaan als accountant en werkte voor twee van de big four-kantoren. “Als accountant denk je dat de financiële jaarrekening de holy grail is. Dat alles draait om de betrouwbaarheid van de jaarrekening. Ik kwam erachter dat dat niet zo is toen ik aan de slag ging bij Essent. Toen ik daar in de eerste weken over de jaarrekening begon, gaven mijn collega’s aan dat de jaarrekening helemaal niet zo interessant is. ‘Wij doen die werkzaamheden vooral voor de accountant’, gaven zij te kennen. De prioriteit lag ergens anders.”

De luiken gingen open

Na een aantal jaar bij energieleverancier Essent en bij netbeheerder Enexis gewerkt te hebben, kwam Jacobs - ruim zeven jaar geleden - tot de conclusie dat hij te weinig voldoening haalde uit zijn werk. “Ik kreeg er te weinig energie van. Ik vergaderde veel, was vaak op reis en miste de inhoud van het vak. Het was tijd voor iets anders en ik heb vervolgens vrij lang nagedacht over wat ik in de rest van mijn carrière wilde. Ik bezocht veel congressen en sprak veel mensen die actief waren in het vakgebied van finance en control. Toen gingen bij mij de luiken open en kwam ik erachter dat de wereld snel veranderde en het vak van de financial ook. Ik realiseerde me dat de digitaliseringsgolf een grote impact heeft op het werk van de financial. Ook besefte ik dat de toenemende maatschappelijke aandacht voor duurzaamheid een fundamentele verandering voor het werk betekent, bijvoorbeeld op het gebied van verslaglegging. Een financieel verslag zegt te weinig over de échte toegevoegde waarde van een organisatie. Een bedrijf doet veel meer dan trachten zo veel mogelijk winst te maken.”

Verslaggeving is sluitstuk

“Financials hebben een veel bredere, holistische blik nodig op de organisatie. Het thema duurzaamheid speelt hierin een grote rol, waarbij je dingen doet die niet ten koste gaan van toekomstige generaties. Daar kun je op de traditionele financiële manier geen verantwoording over afleggen. Sterker nog: de huidige duurzaamheidsverslaglegging zegt eigenlijk nog te weinig. Want nu rapporteren bedrijven bijvoorbeeld dat ze een aantal ton CO2 minder uitstoten dan het jaar ervoor. Maar hoeveel ‘mag’ het bedrijf uitstoten: wanneer wordt een drempel (treshold) overschreden en is de onderneming dus niet ‘duurzaam’? We gaan naar een systeem van tresholds en allocations, naar context based sustainability reporting. En eigenlijk is verslaggeving nog maar het sluitstuk; het gaat vaak ook over aanpassing van bijvoorbeeld de strategie, van businessmodellen, van de management control-omgeving en de cultuur in de organisatie. Dat zijn allemaal aandachtsgebieden van de registercontroller.”

“Greenwashing wordt lastiger als accountants en andere partijen niet-financiële informatie gaan beoordelen en er een verklaring bij af moeten geven.”

Niet te missen ontwikkeling

Integrated reporting en integrated thinking of de Europese Corporate Sustainability Reporting Directive dwingen organisaties om verder te kijken dan de financiële kapitalen, zoals winst. Jacobs: “Organisaties moeten nu ook het milieu en de sociale componenten in ogenschouw nemen bij het maken van strategische keuzes. Bijvoorbeeld over het neerzetten van een nieuwe fabriek. Je moet verder kijken dan alleen de beste winstpotentie op korte termijn. Welke gevolgen heeft de bouw op het milieu? Hoe zijn de arbeidsomstandigheden in een land? Het is een ontwikkeling die je niet moet missen als financial. Dit gaat de komende vijf jaar zorgen voor een revolutie in het vakgebied.”

De eisen komen er

Van registercontrollers wordt verwacht na te denken over niet-financiële informatie en dan met name over het betrouwbaarheidsaspect daarvan. “Voor het financiële verslag zijn de eisen helder waar je aan moet voldoen. Die eisen liggen er nog niet voor de niet-financiële verslaggeving, maar komen er wel. ‘Greenwashing’ wordt lastiger als accountants en andere partijen die informatie gaan beoordelen en er een verklaring bij af moeten geven, zij het nu nog met een limited assurance. Als je als organisatie rapporteert over CO2-uitstoot, komen er vragen. Hoe weet je zeker dat dat getal klopt? Wat heb je intern opgetuigd om te zorgen dat die informatie betrouwbaar is? Dan zie je dat dezelfde eisen worden gesteld die nu al worden gesteld bij de financiële verslaggeving.”

“Als registercontroller word je gedwongen om weet te hebben van niet-financiële verslaggeving. Dat komt ook doordat het financiële deel steeds meer wordt gedigitaliseerd. Routinematige werkzaamheden worden geautomatiseerd of gerobotiseerd, waardoor de rol van de financials daar afneemt. Hiermee gaat een deel van de werkgelegenheid verloren. Je krijgt dan dus tijd om je met zaken bezig te houden die meer toegevoegde waarde bieden aan de organisatie. Er wordt daarnaast al veel gebruik gemaakt van externe databronnen om de impact van een organisatie te meten en veel informatie moet bijvoorbeeld via XBRL worden aangeleverd. Ik ben er ook van overtuigd dat bijvoorbeeld blockchain-technologie voor meer transparantie in ketens gaat zorgen.”

Pionieren

Om je de materie eigen te maken als registercontroller moet je pionieren, stelt Jacobs. “Je moet omgaan met wat meer onzekerheid en onduidelijkheid omdat de definities over hoe je moet rapporteren niet altijd even helder zijn. Metingen zijn niet altijd tot achter de komma nauwkeurig. Bovendien moet je de samenwerking aangaan met andere disciplines. Je moet schakelen met medewerkers die veel meer verstand hebben over CO2-metingen en de daarbij horende definities. Of schakelen met deskundigen die meer weten over human capital, intellectual capital en natural capital. Je moet met die specialisten samenwerken om de juiste informatie boven water te krijgen en om informatie betrouwbaarder te maken. Dus ook de human skills van de registercontroller worden belangrijker”

“Om je de materie eigen te maken als registercontroller moet je pionieren.”

Vergelijkbare verslaggeving

Jacobs vindt het realistisch om te denken dat niet-financiële verslaggeving over vijf tot tien jaar vergelijkbaar is met financiële verslaggeving. “Er worden Europees en wereldwijd gezien grote stappen gezet. Het is alleen nog niet reëel om te denken dat alle organisaties dit over vijf jaar op orde hebben. Maar zeker de grote bedrijven moeten net zoveel betrouwbaarheid aan de dag leggen in het niet-financiële deel als het financiële deel. Zij zijn hierin voorbeelden voor de rest van de organisaties. Maar het is ook zaak dat de grote organisaties kleinere organisaties in hun keten meekrijgen. Dat je als toeleverancier van een grote organisatie ook aan alle eisen voldoet op het gebied van duurzaamheid. Op die manier komt de kracht van grote organisaties tot uitdrukking. Zij kunnen hun ketenpartners dwingen om te voldoen aan de voorwaarden die zij stellen aan duurzaamheid en verslaggeving. Als je als kleine partij hier niet in meegaat, word je ingeruild voor een partij die dat wel doet.”

Revolutie

Jacobs beseft dat het onderwerp duurzaamheid niet het meest sexy onderwerp is, maar het gaat wel een revolutie ontketenen. “Wij moeten ons aanpassen. Over vijf of tien jaar doen we heel ander werk. De aanpassing begint nu al. Denk na over wat de invloed gaat zijn van het duurzaamheidsvraagstuk en de digitalisering op de organisatie waarin je werkt. Wat is je eigen rol als financial hierbij? Die financial moet het zien als een nieuwe tak van sport, waarin je moet groeien. Sta er als registercontroller dan ook voor open om een leercurve te maken.”