VRC Nieuws

Omstreden UBO-register blijft in hoger beroep in stand

Ook in een beroepszaak is besloten dat het UBO-register voorlopig blijft bestaan. In de loop van 2022 volgt een uitspraak van het Europese Hof van Justitie. De Nederlandse rechters houden het register tot die tijd in stand.  

De UBO-registratie vereist dat grootaandeelhouders publiek zijn terug te vinden in het Handelsregister. Door inzichtelijk te maken wie er uiteindelijk aan de touwtjes trekt bij ondernemingen zouden onder meer witwassen en het financieren van terrorisme worden voorkomen. Tegenstanders vinden dat huidige opsporingsmiddelen daar al handvatten voor geven en dat het register een buitenproportionele inbreuk op de privacy van grootaandeelhouders is.

Afschermen privégegevens

Privacy First, die de zaak aanhangig maakte, ging daarop in hoger beroep. Volgens het Hof is er een procedure die UBO’s kunnen gebruiken om hun privégegevens af te schermen in het Handelsregister als er hinderlijke gevolgen te merken zijn. De Nederlandse Orde van Belastingadviseurs concludeerde in augustus dat de opties om gegevens af te schermen onvoldoende zijn. Bovendien wijst de NOB erop dat er binnen Europese regelgeving sprake is van een besloten register en Nederland heeft gekozen voor openbaarheid en dat de wetgever dit onvoldoende heeft getoetst op het recht op privacy.

Het Gerechtshof is een andere mening toebedeeld, onder meer omdat adresinformatie niet beschikbaar is en er eenvoudige manieren zijn om gegevens af te schermen. Bovendien kunnen bestaande rechtspersonen de boot afhouden tot 27 maart 2022 en nog even niet registreren. Volgens het Gerechtshof Den Haag is onvoldoende aannemelijk dat “ernstige schade als gevolg van openbaarmaking van de UBO-gegevens dreigt. Nog minder aannemelijk is dat ernstige schade dreigt als gevolg van louter registratie van die gegevens.”

Wachten met registratie

Het wachten is nu op het Europese Hof die zich naar aanleiding van prejudiciële vragen over deze zaak buigt. De advocaat van Privacy First, Otto Volgenant van Boekx Advocaten, verwacht dat het EU-Hof een streep zal zetten door het openbaren van gegevens in het UBO-register. Ook roept hij Nederlandse ondernemingen op om te wachten met registratie tot de beslissing vanuit Luxemburg volgt. “Het Nederlandse UBO-register is nog nauwelijks gevuld en ik raad iedereen aan zo lang mogelijk te wachten”, zegt de raadsman.

“De Nederlandse overheid heeft willekeurig een datum gekozen waarop UBO’s hun gegevens moeten aanleveren, namelijk 27 maart 2022. Het zou verstandig zijn om die einddatum een paar maanden op te schuiven tot na het moment dat het Hof van Justitie van de EU duidelijkheid heeft gegeven. Dat voorkomt een hoop ellende en onnodige kosten.”

Controle jaarrekening in de knel door tekort accountants

Meer bedrijven voldoen aan de wettelijke controleplicht, terwijl het aantal kantoren dat wettelijke controles uitvoert is afgenomen. Het resultaat is dat bedrijven meer in de problemen komen bij het uitvoeren van een wettelijke controle op de jaarrekening.

Groei bedrijven met controleplicht

Organisaties die gedurende twee achtervolgende boekjaren meer dan twaalf miljoen euro omzet draaien – of een balanstotaal van meer dan zes miljoen euro hebben – en vijftig of meer medewerkers in dienst hebben, zijn verplicht om een wettelijke controle te doen. ING signaleert een zorgelijke trend: “In vijf jaar tijd is het aantal bedrijven met ten minste vijftig werkzame personen met negen procent toegenomen. In dezelfde periode is het aantal accountantskantoren met een vergunning voor een wettelijke controle met 21 procent afgenomen.

Investeren in data-analyse

Hierdoor is de vraag groter dan het aanbod en dat gaat de komende jaren alleen maar verder stijgen, vermoedt de bank. Volgens ING moet de sector investeren in data-analyse, om slimmer en sneller te kunnen werken. “Bovendien wordt door meer datagedreven te werken het beroep van accountant voor jongeren weer aantrekkelijker doordat de werkzaamheden afwisselender worden. Daarnaast leidt het tot een betere dienstverlening met meer toegevoegde waarde, wat nodig is aangezien klanten ook steeds veeleisender worden op het digitale vlak.”

Struikelblokken

Daarbij voorzien de onderzoekers een aantal struikelblokken:

• Investeringen in eigen databases is een knelpunt voor kleine kantoren.
• Tools van externe aanbieders sluiten vaak niet goed aan op de vraag.
• Datakwaliteit blijkt vaak onvoldoende, waardoor data-analyse stokt.
• De vraag is groot en het rendement voor accountants goed, dus de druk om te innoveren ontbreekt.
• Er is een tekort aan data-analisten.
•  In de wetgeving ontbreken richtlijnen voor data-analyse als controlestandaard.
• Implementeren van data-analyse is in de startfase tijdrovend en levert dan nog geen winst op.

Medewerkers maken zich geen zorgen

Hoewel deskundigen en IT’ers zich grote zorgen maken om de toename, zegt bijna twee derde van de gebruikers zich geen zorgen te maken over de dreiging van dergelijke IT-incidenten. Tegelijkertijd geeft meer dan de helft aan phishingmails te ontvangen en is 29 procent van ondervraagde gebruikers wel eens in een social engineering-valstrik getuind. Een goede 9 procent geeft aan al eens slachtoffer te zijn geweest van ransomware.

Mens niet bestand

“Een menselijke firewall is gewoon niet bestand tegen de verfijning en automatisering van dit soort digitale aanvallen. De toekomst van beveiliging ligt in de inzet van data en technologie”, zegt Ruby Hansen, Data Analytics Business Development Manager van Atvance Intellect. “We zien bij bedrijven steeds meer interesse in realtime inzicht en versneld onderzoek naar potentiële ransomwarebedreigingen. We verwachten dat dit een groeiende trend wordt. Maar zoals altijd is beveiliging op meerdere niveaus het belangrijkst.”

Waarschuwing Nationaal Cyber Security Centrum

De meest recente aanvallen op Nederlandse bedrijven waren ingrijpend en maakten deel uit van een wereldwijde aanval. Tweehonderd bedrijven vielen ten prooi aan de ransomware die in juli 2021 door een Russische hackergroep werd losgelaten bij ICT-serviceprovider Kaseya. De ransomware kwam begin juli via een kwaadaardige patch in het systeem van Kaseya en verspreidde zich onmiddellijk door het systeem alsook in de systemen van zijn klanten. Het Nationaal Cyber Security Centrum in Den Haag waarschuwde bedrijven om het besmette product uit te schakelen, maar voor velen kwam die waarschuwing te laat.

Complexe wetgeving

De situatie wordt nog verder gecompliceerd door het feit dat, naast de aanvallen en hun slagingspercentage, ook regelgeving gestaag toeneemt. Het is nu niet meer alleen de AVG waarmee bedrijven te maken krijgen als ze worden gehackt en niet voldoen aan de strenge compliance regels – momenteel zijn er ongeveer 130 verschillende wetten van kracht over de hele wereld. Deze zijn van invloed op de bedrijfsvoering van bedrijven die met of in deze landen werken. Beveiliging moet overstappen van ‘afvinken’ naar een andere manier van denken, naar een cultuur waarin veilig gedrag voorop staat, en er wordt geïnvesteerd in agile en doorlopend evoluerende systemen die zich kunnen aanpassen aan de cyberdreiging.

Beveiliging naar hoger niveau

Volgens Atvance Intellect zijn veel huidige beveiligingsplannen ontoereikend, omdat criminelen de beveiliging omzeilen van bedrijven die denken dat een aanval ze niet zal overkomen. Het lage besef van deze dreiging bij gebruikers geeft aan er nog veel werk te verzetten is voor bedrijven. Dat komt met name neer op het goed kennen van het ecosysteem aan dreigingen. Bedrijven moeten begrijpen wat de hacker ziet. Penetratietesten zijn onvoldoende, meent Atvance Intellect, bedrijven moeten analyses van gebruikersgedrag onderdeel maken van de beveiligingsaanpak, het aantal leveranciers in het systeem consolideren en begrijpen wat en wie toegang heeft tot de bedrijfsgegevens.

Dertig procent vrouwen in bestuurscomités van beursbedrijven  

Gemiddeld dertig procent van de posities in audit-, belonings- en benoemingscomités op bestuursniveau wordt in Nederland nu ingevuld door een vrouw, zo blijkt uit onderzoek uitgevoerd in opdracht van de wereldwijde corporate governance dienstverlener Diligent.  

Algemeen wordt aangenomen dat 30 procent binnen een bestuur(scomité) een drempelwaarde of ‘kritische massa’ vertegenwoordigt. Vanaf dat percentage kan een minderheidsgroep starten met beïnvloeding en hun stem echt laten horen. In belonings- en benoemingscommissies steeg de vertegenwoordiging van vrouwen met 2 procentpunten in 2020 tot 34 procent in 2021. De deelname van vrouwen aan auditcommissies verbeterde aanzienlijk van 28 procent in 2020 tot 33 procent in 2021, en het percentage vrouwelijke voorzitters van auditcommissies steeg van 26 procent in 2020 tot 33 procent in 2021.

Betere prestaties

Volgens onderzoek van McKinsey onder 346 bedrijven in het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, presteren bedrijven met een hogere genderdiversiteit in het bovenste kwartiel, beter dan hun concurrenten. Diligent is van mening dat vrouwelijke participatie in commissies nog verder kan worden versneld met de juiste tools. “Besturen die gender- en etnische diversiteit omarmen, hebben daar baat bij in hun besluitvorming” zegt Hajo Jansen, Regional Vice President West-Europa. “We juichen het toe dat bedrijven in Nederland de kritische massa voor vrouwen in commissies overschrijden. Deelname in commissies is van cruciaal belang om ervoor te zorgen dat discussies over belangrijke zakelijke onderwerpen door een zo groot mogelijke diversiteit worden gevoerd. Om deelname verder aan te moedigen, moeten besturen ervoor zorgen dat iedereen toegang heeft tot dezelfde informatie- en communicatiekanalen, bijvoorbeeld via een digitaal platform als Diligent. Ons bestuursplatform wordt bij meer dan 65 procent van de AEX-Vrouwelijk leiderschap en 37 procent van de Euronext-bedrijven gehanteerd.

.

Kans leiding te geven

Terwijl beursgenoteerde bedrijven ten minste 30 procent vrouwelijke vertegenwoordiging in hun raad dienen te hebben, zijn 28 procent van de comitévoorzitters vrouw, maar slechts 3 procent van de bestuursleden. “Uiteindelijk moeten beursgenoteerde bedrijven vrouwen in hun raad van bestuur aantrekken en ervoor zorgen dat vrouwen de kans krijgen om leiding te geven aan en te opereren in de invloedrijke commissies die de corporate governance van een bedrijf vormgeven”, vervolgt Jansen.

Divers leiderschap

“Als we een volgende golf van ‘divers leiderschap’ willen aanmoedigen, moeten bedrijven aantonen dat het benoemingscomité objectief is en uit ‘diverse’ kandidaten bestaat. Onze database met in aanmerking komende kandidaten biedt een schat aan mogelijkheden om het aantal verschillende stemmen binnen senior teams te vergroten, waardoor effectievere besluitvorming mogelijk wordt en bedrijven betere prestaties leveren.”

Hebben controllers de behoefte aan non-conformistisch denken?

Om als organisatie succesvol te zijn en de concurrentie voor te blijven heb je soms rebellen nodig: mensen die durven af te wijken van de norm, de regels en ‘hoe we het altijd hebben gedaan’. In zijn inaugurele rede Out of control stelde dr. mr. Bas Kodden het belang van meer ruimte voor autonomie, persoonlijke groei en welzijn voor medewerkers aan de orde.  

“Innovatief leiderschap vraagt moed en non-conformistisch handelen wanneer overmatige regeldruk en drang naar controle schade veroorzaakt en verandering tegenhoudt,” aldus Kodden die met het uitspreken van deze oratie de leerstoel Leiderschap en managementontwikkeling aan Nyenrode Business Universiteit aanvaardde.

De manier om hieruit te komen en mensen hun energie terug te geven is breken met de norm die verandering en vernieuwing tegenhoudt. En dat vraagt lef van leiders en organisaties. Kortom: we hebben rebellen nodig.”

Zelfeffectiviteit

In een organisatie met veel controle en regels is weinig ruimte voor het individu, welzijn, persoonlijke groei en zelfeffectiviteit (invloed op je eigen presteren en handelen). Hoe zorg je als leidinggevende voor een mindset die duurzame prestaties bij medewerkers en de organisatie oplevert? Uit eerder onderzoek van Kodden blijkt dat juist het persoonskenmerk zelfeffectiviteit cruciaal is voor duurzaam presteren. De afgelopen jaren ontwikkelde hij tijdens verschillende studies handvatten om zowel de zelfeffectiviteit van het individu als die van de organisatie te kunnen versterken. “Wanneer ruimte ontstaat voor het belang van het individu en je dit voor durft te laten gaan op het teambelang krijg je bevlogen medewerkers, die beter presteren en bovendien langer bij je blijven werken. En dat is in deze tijd geen overbodige luxe”, volgens Kodden.

Conformistisch gedragen

Als er een groep is die zich juist conformistisch lijkt te moeten gedragen dan zijn het controllers: ze zijn gewend aan veel regels, procedures en systemen. Dat roept de vraag op of zij ook behoefte hebben aan ruimte voor origineel en non-conformistisch denken en doen? En bevordert dit hun prestaties? Kodden onderzocht dit vraagstuk bij vijfhonderd Nederlandse controllers. Tijdens zijn oratie, deelde hij de eerste resultaten: “Uit de studie blijkt onder andere dat non-conformisme pas zinvol is als er sprake is van schade is voor medewerkers of de organisatie. Loopt alles op rolletjes? Dan is rebelleren niet nodig. Wat wel altijd zorgt voor betere en duurzamere resultaten voor zowel organisatie als medewerkers zelf is de mate van probleemoplossend vermogen en originaliteit. En dat wordt alleen maar belangrijker voor de controller die niet alleen data moet beheersen, maar steeds vaker generieke vaardigheden moet toepassen om de rol als adviseur naar bestuurders goed te vervullen.”

Doorbraak vicieuze cirkel nodig voor toekomst accountancysector

Accountants en accountantsorganisaties zijn dader en slachtoffer tegelijk van de problemen waarmee de sector wordt geconfronteerd. Het systeem van controle, adviestaken, regeldruk, procedures en toezicht op organisaties zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Dit is één van de conclusies uit het proefschrift van Marlies de Vries getiteld Luctor et emergo? The experiences of young accountants in the Netherlands’. Zij promoveerde onlangs aan de Nyenrode Business Universiteit. De Vries is directeur van de Controlling opleidingen aan Nyenrode Business Universiteit en faculteitslid van het Centre voor Auditing, Accounting en Control. Daarnaast is zij op persoonlijke titel door de Minister van Financiën benoemd als Kwartiermaker Toekomst Accountancysector.

Volgzaam gedrag

Uit het onderzoek blijkt dat ‘eerstejaars’ accountants in lastige situaties onder tijdsdruk, bijna allemaal volgzaam gedrag laten zien. Met andere woorden: zij doen wat van hen gevraagd wordt, ook als ze het er niet mee eens zijn. Wil je als maatschappij een accountant die zich durft uit te spreken over wat hij ziet, dan moet je volgens De Vries kijken naar de eerste jaren werkervaring. “Het zou helpen om hierbij veel meer aandacht te hebben voor de professionele ontwikkeling, meer dan de technische vaardigheden. Veel jonge accountants spreken zich tijdens het werk niet uit en verzetten zich niet tegen opdrachten om een steekproef te veranderen, iets ‘af te documenteren’, of structureel overwerk. Alleen degenen die het lukt om in de drukte hun hoofd boven water te houden, redden het.”

Lastige vragen

Volgens De Vries is het voor jonge accountants noodzakelijk om in deze vormende fase steun te krijgen van zowel collega’s als hun leidinggevenden: “Jonge accountants hebben bij een hoge werkdruk geen behoefte aan gratis pizza of juist op tijd naar huis. Voor hen is belangrijk dat ze zich veilig voelen om zich uit te kunnen spreken. Uit het onderzoek komt naar voren dat kritische geluiden of escalaties veelal leiden tot een negatieve beoordeling of ‘van de klant’ gehaald worden.”

Er is echter een tegengeluid. De Vries vertelt: “Bij het uitvoeren van controles ligt bij accountantsorganisaties sterk de nadruk op compliance. Zitten opdrachtteams van deze organisaties wel te wachten op jonge accountants die tijdrovende kritische vragen stellen? De werkdruk is al hoog en de vraag vanuit de maatschappij neemt alleen maar toe. Denk hierbij aan de NOW-regeling.”

Toekomst

Het is dus een ingewikkeld systeem waarin men opereert. “Je moet aan meerdere knoppen draaien om een doorbraak te realiseren in de vicieuze cirkel”, legt De Vries uit. Haar advies en hoop voor de toekomst? “Dat jonge accountants zich niet laten beperken door hiërarchie. Als zij vinden dat zaken anders moeten, moeten ze dat kunnen en durven zeggen. Als accountant ben je geen machine die een checklist afwerkt, je bent een mens. Mens durf te leven!”