De energietransitie is in volle gang en dat brengt uitdagingen met zich mee. De flinke groei van het aantal zonne- en windparken, datacenters en energie-intensieve sectoren, zoals de glastuinbouw, zorgen voor een enorme belasting op het stroomnet. “Om overbelasting te voorkomen zijn uitbreidingen nodig”, legt Bien uit. “Maar door de omvang van de uitbreiding, de langdurige vergunningstrajecten en een groot tekort aan technici is dat niet van vandaag op morgen geregeld. Daarnaast gaat Nederland van het gas af. Aardgas wordt vervangen door duurzame manieren van verwarmen, zoals groen gas en waterstof. Initiatieven die goed zijn voor ons milieu en de opwarming van de aarde helpen tegen te gaan. Het huidige systeem is nooit gebouwd voor een flinke groei van de elektrificatie van Nederland. In de komende jaren moeten we elektriciteitsnetwerken verdubbelen en dat vraagt miljardeninvesteringen.”

Tot nek in energietransitie

“We zitten tot onze nek in de energietransitie”, zegt Bien. “Je hoeft de krant maar open te slaan om iets over de maximale capaciteit van ons netwerk te lezen. Bedrijven en instellingen en soms ook nieuwbouwwoningen kunnen niet altijd meer op tijd de elektriciteit krijgen die ze willen. Daar zitten ook keuzes in. Nu mogen we vanuit de wetgever geen onderscheid maken tussen een school die elektriciteit wil of een datacenter. Dat willen we ook niet, want dat is een keuze voor de politiek. Ook de ontwikkeling van wind- en zonne-parken gaat zo snel dat het niet is bij te benen. Of ik tegen de uitdaging opzie? Nee, integendeel. Het is heel gaaf om onderdeel van de oplossing te zijn. Over tien jaar zeggen we: ‘Weet je nog, dit was de tijd waarin de energietransitie vorm kreeg’. Uniek om mee te maken. Die transitie gaat wel gepaard met miljardeninvesteringen. Enkele jaren terug investeerden we vijfhonderd miljoen euro per jaar in ons netwerk. Dit jaar loopt dat op tot bijna één miljard euro. Die investeringen moeten doorgroeien naar anderhalf miljard euro per jaar en dat geld moet er zijn. Ik ben er onder andere druk mee bezig om te zorgen dat dat geld er komt.”

Netwerk slimmer gebruiken

Dat geld komt van meerdere kanten. “Allereerst hebben we onze aandeelhouders gevraagd om extra bij te dragen aan het versterken van ons eigen vermogen. Daar komt naar verwachting 600 miljoen euro vandaan. Zo kunnen we onder gunstige condities geld aantrekken op de kapitaalmarkt. Daarnaast loopt een kostenreductieprogramma waarmee we tot op heden de kosten met 150 miljoen euro per jaar hebben gereduceerd. Verder heeft het kabinet aangegeven te onderzoeken hoe zij kan bijdragen aan het financieringsvraagstuk. Ook sturen we nu al aan op slimmer gebruik van ons net. Net zoals je op de snelweg ook de vierbaans snelweg efficiënter kunt gebruiken, kan dat ook op onze drukke elektriciteitsnetten. We smeren bijvoorbeeld de piekmomenten van het gebruik van stroom meer uit over de dag en maken daarover afspraken met bedrijven.”

“Het gebrek aan internationale standaarden is inderdaad een probleem”

Corporate Impact Index

Alliander kwam in september als lijstaanvoerder van de Management Scope Corporate Impact Index naar voren. Daarvoor werd een onderzoek uitgevoerd onder de honderd grootste bedrijven in Nederland. De Index geeft met een totaalscore de positieve impact weer die bedrijven hebben op de samenleving. Alliander trok samen met het adviesbureau Impact Institute (tevens partner van VRC) op om hun impact aan de hand van het zes kapitalen model van IRC zichtbaar te maken. Dat zijn: natuurlijk, financieel, geproduceerd, intellectueel, menselijk en sociaal & relationeel kapitaal. “We willen hiermee in Nederland vooroplopen, ook omdat dat past bij de maatschappelijke functie die we als netwerkbedrijf hebben. We hebben als Alliander namelijk veel betekenis voor de welvaart en het welzijn van miljoenen mensen in Nederland.”

Begin de zoektocht

Die rapportage over impact is terug te vinden in het jaarverslag van Alliander. Het bedrijf won er diverse prijzen mee. Niet alleen die van Management Scope, maar eerder ook de Sijthoff-prijs van het Financieele Dagblad en de Kristalprijs van het ministerie van Economische Zaken. Alliander heeft ervoor gekozen om impact zichtbaar te maken langs de as van de zes kapitalen. Maar er zijn diverse initiatieven voor rapportage over duurzaamheid. Denk aan het Global Reporting Initiative, integrated reporting en het initiatief van de Impact Economy Foundation. Welke zou een finance-afdeling moeten kiezen? Bien: “Het gebrek aan internationale standaarden is inderdaad een probleem, want daardoor kun je organisaties moeilijker vergelijken. Als investeerder, maar ook als stakeholder. Dat neemt niet weg dat je zaken bij elkaar ziet komen. Vanuit de eerdergenoemde initiatieven, maar ook vanuit het Sustainable Finance Action Plan van de EU waar grote groepen bedrijven vanaf 2022 aan moeten voldoen. Maar denk ook aan de Sustainable Finance Disclosure Regulation voor financiële instellingen. De eisen die daar worden gesteld, vertalen de financiële instellingen door naar hun klanten. Al met al zou ik zeggen: Begin gewoon de zoektocht.”

Walter Bien: “Het is heel gaaf om onderdeel van de oplossing van de energietransitie te zijn"

Kpi’s opstellen

Alliander heeft het initiatief genomen om samen met andere infrastructuurbedrijven zoals ProRail, Gasunie, Schiphol, Enexis, Stedin en Havenbedrijf Rotterdam ook die zoektocht naar impact reporting aan te gaan. “Wij hebben de reporting al, maar ook is het goed om dat af te stemmen en tot een gezamenlijk raamwerk voor infrabeheerders te komen. Ook in verband met de eerdergenoemde vergelijkbaarheid. Voor onszelf is het zaak om, nu het raamwerk er staat, daaruit key performance indicatoren te distilleren waarop we kunnen sturen. Om onze positieve impact groter en zichtbaarder te maken en om onze negatieve impact te verkleinen. Soms levert dat eenvoudige beslissingen op. Bijvoorbeeld: Door minder te maaien rondom onze elektriciteitsstations helpen we de biodiversiteit direct en het scheelt in de portemonnee. Maar denk ook aan ons energiepositieve en grotendeels circulair verbouwde kantoor in Duiven. Andere vragen zijn moeilijker: een groot deel van onze CO2-uitstoot komt door zogenaamde netverliezen die ontstaan bij het transport van elektriciteit en gas. Dat kunnen we helaas niet vermijden maar proberen we wel te beperken.”

“Impact reporting is een mooie volgende stap voor controllers”

Een volgende stap

Het is voor Bien niet de vraag of management control door impact reporting verandert. “Dat gaat gebeuren. Dat wordt breder dan alleen de focus op het financieel kapitaal. Dus moet je impact gaan meten. Dat is in feite de verantwoordelijkheid van de registercontroller. Op de takenlijst mag nu dus worden toegevoegd: zorgen dat impact reporting tot stand komt. Daarnaast vind ik dat de registercontroller de organisatie een spiegel voor moet houden aan de hand van die uitkomsten. Controllers hebben de laatste jaren al veel meer eigenaarschap genomen voor de business en zijn echt businesspartners geworden. Dan is impact reporting en daarover adviseren een mooie volgende stap. Ook een stap waar CFO’s en registercontrollers niet omheen kunnen. Stakeholders worden mondiger en slepen je, zie het geval Shell, je voor de rechter als je te weinig doet. Daarbij komt dat dit ook gewoonweg risicomanagement is. Issues die in impact reporting naar voren komen, voel je als bedrijf en vormen een risico. Bijvoorbeeld omdat je je licence to operate verliest als je niet klimaatbestendig bent.”

Doordringen in de P&L

Tot slot ziet Bien de zes kapitalen doordringen in zijn P&L. “De terreinen waar je als organisatie een negatieve impact maakt op de samenleving, gaan meer en meer meegenomen worden in de winst- en verliesrekening. Stap voor stap. Dat zie je al gebeuren bij de beprijzing van CO2. Maar ik draai het ook om: als gevolg van onze duurzame rating kunnen we nu gunstiger lenen op de kapitaalmarkt omdat we minder een risico vormen voor financiers. Omdat zij liever investeren in organisaties met een ‘groen’ profiel. Daarbij komt dat rapporteren over de impact die je maakt ook allerlei positieve effecten laat zien. Bijvoorbeeld de impact die je maakt omdat je als werkgever werkgelegenheid biedt. Impact reporting maakt het zo ook mogelijk een podium te pakken. Kortom, dit is voor ons als registercontrollers een natuurlijke evolutie van ons financiële vak.”