EEN OP EEN

Paul Verhagen, CFO ASM, en Sander ter Maat, Financieel Directeur Hoofdrailnet NS    

“Duurzaamheid komt tegenwoordig terug in elke businesscase”

In de rubriek één op één gaan registercontrollers met elkaar in gesprek over het vak en, in dit geval, over duurzaamheid. Hoe rolt dat thema het financiële vak in? Paul Verhagen, CFO van ASM, en Sander ter Maat, Financieel Directeur Hoofdrailnet Nederlandse Spoorwegen, geven antwoord. “Duurzaamheid komt tegenwoordig terug in elke businesscase.”

Hoe staat duurzaamheid bij jullie organisatie op de agenda? 

Verhagen: “Onze strategie gaat over growth through innovation en één van de zes pijlers daaronder is duurzaamheid. We hebben het dus expliciet in onze strategie meegenomen. Daar begint duurzaamheid wat ons betreft. Duurzaamheid gaat bij ons over klimaat, maar net zo goed over mensen en zaken als genderdiversiteit en corporate governance. Heel tastbaar: we hebben onlangs gecommuniceerd naar onze stakeholders dat we in 2035 CO2-neutraal willen zijn. Scope 1, de directe CO2-uitstoot door ons, en Scope 2, onze indirecte uitstoot van CO2, zijn daarbij rechtstreeks door ons te beïnvloeden. Zoals via ons target om voor onze wereldwijde operaties over te gaan op 100 procent groene stroom per 2024. Scope 3 omvat alle indirecte emissies die plaatsvinden in de waardeketen bij onze directe klanten en leveranciers. Scope 3 is veel complexer, want hoe zorg je er bijvoorbeeld voor dat je klanten minder uitstoten? Op dat vlak zijn we dan ook het minst volwassen. We willen daar wel stappen zetten samen met andere fabrikanten van halfgeleiders in het Semiconductor Climate Consortium. Daar zitten bijvoorbeeld ook TSMC, Samsung en Intel in. Daar willen we een versnelling voor Scope 3 bewerkstelligen.”  

Ter Maat: “Ook wij rekenen aan de hand van Scope 1, 2 en 3. Nu al kopen we groene stroom voor het rijden van al onze treinen. Van een speciaal voor ons gebouwd, Nederlands windpark. Daarmee reis je met de trein nagenoeg zonder CO2 uit te stoten. Maar we doen meer dan treinen rijden. Onze ambitie is om in 2030 volledig circulair te zijn. Dit betekent dat we enerzijds alleen nog circulaire materialen inkopen en we geen afval meer hebben. In 2040 willen we op elk moment van de dag fossielvrij zijn. Ook als de zon niet schijnt of de wind niet waait. We kopen nu al alleen maar groene stroom in. Een leuk weetje: een windmolen die in de Noordzee staat heeft de CO2-uitstoot van de bouw al binnen enkele maanden gecompenseerd. Alleen als er geen wind staat, hebben we nog als back-up ‘grijze’ elektriciteit nodig. Door dat te compenseren, zorgen we er over het hele jaar gemiddeld genomen voor dat we 100 procent op windstroom rijden.”   “We hebben de zogeheten Science Based Targets ondertekend. Dat zijn op de wetenschap gebaseerde doelen die voor een grondige analyse van je uitstoot en je reductieplannen zorgen. Met de SBT’s sluiten we aan bij het Parijsakkoord. Dat betekent dat we doelen stellen voor Scope 1, 2 en 3. Als we onze doelen voor 2040 behalen zijn we klimaatneutraal in scope 1 en 2. Daarvoor liggen we op schema. Ook bij ons is Scope 3 moeilijker. Dat gaat onder andere over wat je inkoopt. Voor de bouw van treinen is CO2 uitgestoten. Hoeveel weten we nu alleen op hoofdlijnen. Om te werken aan Scope 3 moeten we informatie zien te verkrijgen. Dit doen we bijvoorbeeld door materiaalpaspoorten op te vragen zodat we weten waar materialen vandaan komen. We zijn als koploper daarom ook op Europees niveau actief om ervoor te zorgen dat naast de NS alle mede spoorvervoerders om duurzaam gebouwde treinen vragen. Een recent succes is dat de circulaire specificaties voor treinen Europees zijn vastgelegd naar voorbeeld van hoe wij het bij NS doen.” 

Paul Verhagen: “We hebben al duurzaamheidsdoelen die vastzitten aan financieringen.”   

Hoe rolt duurzaamheid de finance-afdeling op?  

Verhagen: “Naast financiële rapportage en monitoring, krijg je nu dus ook non financial reporting. Die niet-financiële rapportage wordt beoordeeld door de accountant. Die geeft er bij ons nu limited assurance op. We hebben die rapportage dus geïntegreerd in de aansturing van management en teams binnen ons bedrijf. Het financeteam is verantwoordelijk voor de niet-financiële rapportage, maar we pakken dat samen op met het sustainability-team dat geïntegreerd is in de business. De niet-financiële rapportering is een grote klus. Als voorbeeld: we hebben onlangs een verschillenanalyse met de Corporate Sustainability Reporting Directive afgerond en hieruit blijkt dat we nog veel werk moeten verzetten om te voldoen aan deze nieuwe regelgeving. Daarnaast gaan we beginnen met een kwartaalreview van de niet-financiële rapportage met de business. De non financial kpi’s bewegen niet zo snel als de financiële kpi’s. Daarom is bespreking per kwartaal passend. Dat neemt niet weg dat we al in elk investeringsvoorstel de duurzaamheidscriteria meenemen. We zijn net bezig met een grote investering in Zuid-Korea waar we nieuwbouw gaan doen. De infrastructuur daarvoor moet voldoen aan stringente klimaateisen.”  

Ter Maat: “Ik zie duurzaam ondernemen als een categorie extra kpi’s die we als het ware mee rapporteren. Natuurlijk wordt daarbij de scope wel breder. Maar we rapporteerden naast financiële en operationele prestaties, al over zaken als klanttevredenheid en medewerkerstevredenheid. Duurzaam ondernemen krijgt in dat geheel een groter aandeel. Ik merk wel dat de relevantie van het onderwerp toeneemt, ook omdat het zingeving met zich meebrengt voor onze medewerkers. We hebben duurzaamheid verankerd in de planning- en controlcyclus. Tot op het hoogste niveau rapporteren we over de doelstellingen. Bijvoorbeeld over vermeden CO2-uitstoot. 37 procent van onze reizigers is een keuzereiziger. Dat betekent dat deze kan kiezen tussen de trein of een andere vervoersmodaliteit zoals de auto. Van iedere honderd reizigers die we hebben, hebben er dan 37 gekozen voor de trein in plaats van de auto. Zo kunnen we vermeden CO2 uitrekenen. Dat systeem is nog niet waterdicht, want eigenlijk moeten we daar ook weer elektrische auto’s op de Nederlandse weg uithalen. Van het berekende cijfer halen we onze eigen uitstoot vanuit de exploitatie van de stations vanaf. Die uitstoot proberen we te minimaliseren. Datzelfde doen we bijvoorbeeld met transport van onderdelen van ons eigen componentenbedrijf in Berkel Enschot naar de onderhoudslocatie in Onnen. Dat transport gaat tegenwoordig met een elektrische vrachtwagen. Zo probeer je per kantorenpark, locatie en station telkens stappen te zetten.”

Hoe ver zitten we van een forecast op de kpi’s van duurzaamheid af? 

Verhagen: “Daarvoor moet kwaliteit van de non financial reporting op hetzelfde niveau komen als de financiële rapportages. Daar zijn we nog niet. Ook omdat we op sommige onderdelen nog aannames moeten doen omdat de cijfers niet beschikbaar zijn in de keten. Dat is overigens niet altijd een probleem, want je schat ook in bij de financiële rapportages. Bijvoorbeeld een inschatting van je garantieverplichtingen in de toekomst. De planning en controlcyclus van de non financial kpi’s proberen we steeds te verbeteren en te versnellen. En uiteindelijk dus ook vooruitkijkend te maken. We hebben al wel duurzaamheidsdoelen die vastzitten aan financieringen. Halen we de doelen niet, dan betalen we meer rente over die financieringen.”    

Ter Maat: “Wij hebben een afdeling duurzaam ondernemen die eens per kwartaal integraal rapporteert aan de raad van bestuur. Omdat we die aparte afdeling hebben maken we meer vaart op dit onderwerp. Zij jagen de samenwerking op dit vlak aan. Iedere afdeling heeft een duurzame scorecard en die wordt besproken met de business controller. Dat om de voortgang te bewaken. We hebben aan het begin meegedacht bij het definiëren van de kpi’s en het neerzetten van de rapportages. Maar het eigenaarschap van de data en de te nemen stappen ligt bij de business. Bijvoorbeeld gasverbruik wordt door de business gerapporteerd. Finance kijkt dan mee in hoeverre de cijfers plausibel zijn. Als finance zijn we ook kritisch op duurzaamheid bij het opstellen van businesscases. Een duurzame forecast hebben we nu nog niet, maar ik kan me voorstellen dat dat gemeengoed gaat worden als de niet-financiële informatiestroom meer en meer standaardiseert.”  

Sander ter Maat: “Ik zie duurzaam ondernemen als een categorie extra kpi’s die we als het ware mee rapporteren.”   

Tot slot: wordt het niet tijd om de titel CFO te veranderen naar CFSO? Waarbij de S staat voor Sustainability? 

Verhagen: “Ik ben te veel gehecht aan de titel CFO om deze zomaar op te geven. Onze functie is zo breed dat we heel veel letters kunnen toevoegen. De B van business partnering bijvoorbeeld. Daarnaast: vanuit onze functie denken we al na over waar we als bedrijf waarde creëren. Dat doen we van oudsher al. Daarbij hoort dus ook dat we op een duurzame manier die waarde toevoegen. Daarmee wordt het klimaatrisico ook onderdeel van risicomanagement en compliance. Allereerst om de rechtstreekse klimaatrisico’s voor het bedrijf in te schatten. Vervolgens gaat het om het voldoen aan wet- en regelgeving zoals CSRD. Belangrijker dan dat is het pakken van onze morele verantwoordelijkheid om klimaatverandering tegen te gaan. We zijn leverancier van productiemachines voor de halfgeleiderindustrie. Onze machines worden gebruikt om de meest snelle en krachtige en meest efficiënte chips te maken. Deze worden bijvoorbeeld in datacenters gebruikt. Deze verbruiken veel energie. Hoe kunnen we die chips dan nog minder energie laten verbruiken? We zijn ook onderdeel van de oplossing. Van de elektrificatie van auto’s tot aan offshore windparken... De chips die onze machines maken worden overal in de energietransitie ingezet.” 

Ter Maat: “Er zit een risico aan het toevoegen van de S aan de afkorting CFO. Dat impliceert dat finance dit onderwerp onder zich heeft. Dan trek je de verantwoordelijkheid op dit vlak de business uit. Dat zou ik dus niet doen. Aan de andere kant: het is wel belangrijk dat finance de integraliteit bewaakt van het gebouw van financiële en niet-financiële kpi’s. Wij zorgen er mede voor dat alle informatie op tafel komt en sturen via business control mee. Als business controller moet je dan ook weten welke duurzame kpi’s relevant zijn, hoe ze worden berekend en hoe je ze integraal kunt wegen bij besluitvorming. Kortom, het onderwerp duurzaamheid is niet meer weg te denken uit het financiële domein.”