Dat er vele dilemma’s in de financiering van de ziekenhuiszorg zijn, daar is iedereen het over eens. Hoe deze vraagstukken het beste opgelost kunnen worden, daar verschillen de meningen over. Op 14 april gingen 130 leden van de VRC hierover in gesprek met Kees Hamster (VGZ), Peter Langenbach (Maasstad Ziekenhuis), Henk Snapper (UMCG) en Jaap van de Heuvel (Universiteit van Amsterdam). Het webinar Bundeling van krachten in de ziekenhuiszorg stond onder leiding van Bas van Werven (BNR Radio).

Sturen op capaciteit

De middag werd afgetrapt door Henk Snapper: “Het UMCG is de grootste werkgever in Groningen. Ons ziekenhuis heeft een belangrijke regionale functie, waarbij we ons steeds afvragen hoe je de zorg betaalbaar en toegankelijk houdt.” Snapper: “Het UMCG is onderdeel van een zorgnetwerk, waarbij wij de complexe zorg voor onze rekening nemen. Intern sturen we op een zorgportfoliomatrix waarbij we strategisch, maatschappelijk en financieel belang afwegen. Deze is gebaseerd op de BCG-matrix (een model dat de verschillende product-marktcombinaties onder de loep neemt, red.). Patiënten komen alleen bij ons voor zorg waarvoor ze bij ons móeten zijn. Dit is per definitie de dure zorg. Het traject ervoor en erna doorlopen patiënten in hun eigen streekziekenhuis.” Snapper schetst het voorbeeld van de kinderurologie: “Daar leggen wij geld op toe. Maar we zijn het enige adres in de regio. Moeten we anders een kind naar bijvoorbeeld Nijmegen sturen voor een behandeling?”

Personeel is schaars

Snapper vervolgt: “Binnen het UMCG sturen we op capaciteit, want personeel is schaars. Na de eerste Covid-piek hebben we onszelf de vraag gesteld welke zorg per se moest doorgaan. Daarbij hebben we onze registercontrollers gevraagd om breder kijken dan alleen de financiën. Doen we de goede dingen? Kan het op een andere manier? Registercontrollers werken daarbij steeds vaker samen met bijvoorbeeld data-analisten voor het maken van voorspelmodellen over Covid.

 “Als we het systeem kunnen veranderen, kunnen we veel meer zorg aan.”

Zelf het voortouw nemen

Jaap van den Heuvel heeft een meer brede kijk op het financiële vraagstuk dat voor hem ligt. Hij vraagt zich hardop af hoe de financiële zaken in de ziekenhuiszorg lopen en hoe de zorg betaalbaar kan blijven. Van den Heuvel stelt: “Ziekenhuizen hadden vóór Covid al grote financiële problemen door een stijgend zorgaanbod en nu zijn deze problemen alleen maar groter geworden. Zodra Covid teruggedrongen is, moeten de ziekenhuizen eerst die klap verwerken en weer te boven zien te komen. Daarna zal er een enorme inhaalslag komen. Vanwege het betaalbaar houden van de zorg zullen we dus volop moeten innoveren. Anders wordt de zorg onbetaalbaar. Een positief gevolg van Covid is dat digitalisering een vlucht genomen heeft.”

Best practices verzamelen en delen

Van den Heuvel ziet verder veel heil in preventie en betere samenwerking tussen ziekenhuizen. “Het meest optimale zorgproces moet leidend zijn. Goed financieel beleid wordt de komende jaren heel belangrijk. Bestuurders moeten daar meer van af weten. Een ‘financieel zwemdiploma’ noemt Van den Heuvel dat. “Ik zie in de praktijk veel mooie voorbeelden van effectieve zorg, die breed uitgerold kunnen worden. De financiële voordelen moeten dan wel goed zichtbaar gemaakt kunnen worden.” Hij adviseert om in een platform best practices te verzamelen en te delen. “Om de zorg nog doelmatiger te maken, zouden ziekenhuizen nog meer moeten inzetten op regionale samenwerking.”

Niet betalen voor meer, maar voor slimmer

Als belangrijkste punt stelt Van den Heuvel dat perverse prikkels weggenomen moeten worden. “Niet betalen voor ‘meer’ maar voor ‘slimmer’, anders wordt de noodzakelijke innovatieslag geblokkeerd. Er moeten slimme prikkels komen en ik vind dat de ziekenhuiszorg daar zelf het initiatief in moet nemen. Wanneer de cijfers op orde zijn, kan er vooruitgekeken worden op basis van meer voorspellende financiële systemen. En daar ligt een belangrijke rol voor de registercontroller.”

Aandacht voor aandacht

Het Maasstad Ziekenhuis, waar Peter Langenbach CEO en CFO is, ligt in een gebied met meerdere ziekenhuizen. In tegenstelling tot het UMCG, dat vrijwel álle zorg aanbiedt omdat het een sterke regionale functie heeft, heeft het Maasstad Ziekenhuis een duidelijke strategie gemaakt over welke zorg prioriteit heeft voor het ziekenhuis. Deze ligt bij acute en topklinische zorg. Langenbach is zijn carrière begonnen als militair en dat merk je in zijn benadering van de dilemma’s. “Werken in het ziekenhuis doe je als team. Daarin hebben alle spelers een rol en zijn ze allemaal belangrijk.”

“Covid heeft een probleem blootgelegd dat we al een tijdje hadden kunnen weten, bijvoorbeeld op basis van de griepepidemie in 2018. Ons systeem is beperkt flexibel”, vertelt Langenbach. Wat is daar de oorzaak van? “Preventie geven we te weinig inhoud: we worden betaald voor opereren en behandelen. Terwijl een patiënt misschien wel helemaal niet behandeld of geopereerd wil worden. Een rafelig kraakbeen in de knie kan geopereerd worden, maar soms is de patiënt beter af met fysiotherapie.”

Kwaliteitsparameters

“Ik ben een groot voorstander van financiële afspraken tussen zorgverzekeraars en ziekenhuizen gebaseerd op kwaliteitsparameters. Zoals voor de acute zorg in de vorm van meer tevreden patiënten. Minder wachttijd op de spoedeisende hulp. Geen dichte deuren meer voor ambulances en samenwerking met de huisartsenpost over triage. Mede daardoor zetten we de meest ervaren specialisten op de spoedeisende hulp in om te bepalen wat de patiënt nodig heeft. Dit levert zoveel focus op,” aldus Langenbach.”

”Als we het systeem kunnen veranderen, kunnen we veel meer zorg aan. Financiën zijn het sluitstuk en het vraagt van de registercontroller om vooral verbindend te zijn. Verbindend tussen het ziekenhuis en de huisartsen, de verpleeghuizen enzovoorts. Registercontrollers helpen om de financiële systemen inzichtelijker te maken.”

Anticiperen op de toekomst

Zorgverzekeraar VGZ ziet het spanningsveld in het financieringssysteem ook. Kees Hamster: “Voor de financiering van de zorg hanteer ik een horizon van drie tot vijf jaar. Hoe ziet dan het portfolio van een ziekenhuis eruit? Ga je uit van de wereld zoals je deze nu kent of anticipeer je op de toekomst?” Hamster geeft een voorbeeld: “Door digitalisering verandert er veel. Eerst gaat die verandering heel langzaam en daarna groeit het exponentieel. Je ziet dat bijvoorbeeld in de GGZ. Doordat er meer digitaal afgehandeld wordt, krijgt de behandelaar alleen de zwaardere zaken. Dat doet wat met de werkbelasting van de behandelaar.”

Samenwerken met IT

Hamster geeft nog een voorbeeld: “Wat doet kunstmatige intelligentie? Ik verwacht dat patiënten in de toekomst niet meer weten of ze een gesprek hebben met een arts of met een robot.” Voor registercontrollers hebben deze ontwikkelingen grote impact op hun werk. Hamster adviseert: “Ga vooral veel samenwerken met jouw collega’s van IT. Denk daarnaast in scenario’s en anticipeer daarop: als het portfolio van mijn ziekenhuis in de toekomst verandert, wat betekent dat dan voor mijn ziekenhuis?”

Krachten bundelen

In het online webinar zijn in elk geval de krachten al gebundeld. Er is een duidelijke roep om meer registercontrollers in de zorg en het wegnemen van perverse productieprikkels. De VRC spant zich in om over de grenzen van de ziekenhuizen te kijken naar oplossingen.