Foto's: Cor Salverius

In de sector

Jaap Dansen, toezichthouder bij De Nederlandsche Bank 

“Ik vervul een interessante rol, in het belang van de polishouder”

Registercontroller Jaap Dansen houdt bij De Nederlandsche Bank (DNB) toezicht op grote verzekeraars. In die functie bekijkt hij of deze organisaties geen activiteiten uitvoeren die het belang van de polishouder schaden. “Dit is een heel interessante rol om te vertolken.”

Iedereen die in Nederland verzekeringsactiviteiten verricht, heeft daarvoor een vergunning van DNB nodig. Of moet zijn vrijgesteld van de vergunningplicht. Dit geldt voor alle soorten verzekeraars. Van schade- en levensverzekeraars tot aan uitvaart- en herverzekeraars. De Wet op het financieel toezicht (Wft) beschrijft hoe het toezicht eruitziet. Het is daarbij volgens DNB belangrijk dat financiële instellingen zoals verzekeraars niet te veel risico’s nemen. Ze moeten namelijk veilig en solide zijn en blijven. DNB verwacht dan ook dat ze een verantwoord risicomanagement hebben. Ze moeten scherp letten op de risico’s waaraan ze bloot staan. Denk aan risico’s zoals het kredietrisico, het liquiditeitsrisico, integriteitsrisico’s en - nu zeer actueel – ook klimaatrisico’s. “Bij het beoordelen van al die risico’s staat het belang van de klanten van verzekeraars, de polishouders, voorop”, legt Dansen uit.

Solvency II

De richtlijn Solvency II van de Europese Unie zit in de Wft verankerd. “Solvency II is het risicogebaseerde, Europese toezichtraamwerk dat is ingegaan op 1 januari 2016”, vertelt Dansen. Daaruit vloeit onder andere voort dat een verzekeraar in staat moet zijn claims uit te betalen. Polishouders moeten worden beschermd tegen een bankroet van een verzekeraar. Als gevolg van Sovency II hebben toezichthouders zoals DNB meer inzicht in het reilen en zeilen van de verzekeraar. “Al met al wordt het algehele vertrouwen in verzekeraars door Solvency II versterkt”, stelt Dansen. Solvency II stelt dan ook eisen aan kapitaalbuffers, waarderingsgrondslagen, risicomanagement, governance en aan de publieke rapportage en transparantie van verzekeraars. “Met een relatief klein team – al dan niet in samenwerking met interne expertisecentra – doen wij het zogeheten prudentieel toezicht. Dat wil zeggen dat we ons met ons toezicht richten op solide financiële ondernemingen en een stabiel financieel systeem.”

“Door de oplopende rente en de hoge inflatie zijn er veel ontwikkelingen in de beleggingsportefeuille. Dat is nu een belangrijk punt van aandacht.”

Strategische keuzes

Daar komt de achtergrond van Dansen van pas. “Als business controller bij Delta Lloyd en a.s.r. mocht ik al de haalbaarheid van strategische doelstellingen en businesscases doorrekenen. Als consultant bij Accenture mocht ik er over adviseren aan de bestuurstafel. Nu mag ik er als toezichthouder vragen over stellen en er een mening over hebben. Dat is een superinteressante rol. Dat gaat over wat directies zien aankomen als risico’s, hoe ze daarmee omgaan en welke strategische keuzes ze maken. Die keuzes bevragen we dan. Dat gaat breed. Van strategische tot aan operationele keuzes. Maar denk ook aan de financiering van de onderneming en het beleggingsbeleid. Door de oplopende rente en de hoge inflatie zijn er veel ontwikkelingen in de beleggingsportefeuille en dus is dat nu een belangrijk punt van aandacht. Maar we kijken bijvoorbeeld ook naar de maatregelen die verzekeraars treffen om zich te weren tegen mogelijke cyberrisico’s. Als toezichthouder kijken we eigenlijk zo breed als de bestuurders van de verzekeraars zelf ook doen.”

Met ESG-risico’s onderkennen

Environment, Social en Governance (ESG) zijn indirect een onderdeel van het toezicht, legt Dansen uit. DNB verwacht dat verzekeraars duurzaamheidsrisico’s meenemen in hun risicomanagement en dat zij de Good Practice Klimaat hebben geïmplementeerd in hun bedrijfsrisico-analyse (ORSA). Dansen: “Op dit moment kijk ik dus vooral naar de risico’s van niet-duurzame keuzes, beleggingen en klimaatverandering. Daarnaast doen we als een soort benchmark dit jaar onderzoek bij verzekeraars naar de onderbouwing en uitvoering van het ESG-beleid. En onderzoek naar de integratie van de ESG-risico’s in het risicobeheersingsraamwerk. Observaties publiceren we op no names-basis, zodat verzekeraars daar hun voordeel mee kunnen doen.”

Je kunt nooit elk detail uitwerken

Alles willen weten en doorrekenen is soms een valkuil, stelt Dansen. “Ook in mijn vak als toezichthouder. Je kunt risico’s tot drie nullen achter de komma uitspellen, maar de vraag is of dat nog wat toevoegt aan de uitlegbaarheid en de effectiviteit van toezicht of aan bedrijfssturing. Je moet je ogen houden op dat wat echt belangrijk is. Dit blijft lastig. Ik heb vaak gezien dat mensen de details induiken juist als iets niet materieel is. Bij wijze van spreken het budget van het personeelsuitje, waardoor de grotere risico’s niet genoeg aandacht krijgen. Daarnaast zal het budget of model nooit volledig met de werkelijkheid overeenkomen en zul je altijd details of nuances missen. Dat is niet erg, als de risico’s maar zijn onderkend in het ontwikkelproces ernaartoe. Het risicoraamwerk maken als verzekeraar is eigenlijk al een oefening op zich. Dit raamwerk geeft inzicht en je kunt er scenario’s op stoelen. Daardoor kun je als verzekeraar flexibeler inspelen op een zich voordoende situatie.”

Andere specialismes om in te schakelen

Dansen houdt met een team van twaalf collega’s toezicht op een aantal grote verzekeraars. Daarnaast kunnen ze expertise inroepen van specialisten, onder andere op de gebieden ICT, actuariaat en kapitaal. “Met die expertises aan boord kunnen we veel risico’s bij verzekeraars onderkennen, maar lang niet alles. Met een beperkte capaciteit moet je je dus extra focussen op de echt grote risico’s die als het goed is ook langskomen op de bestuurstafel. Of dat zo is, checken we. Vaak doen we dat in overleg met compliance, audit, finance of risk-afdelingen bij de verzekeraars. Als dat sterke afdelingen zijn, is dat al een heel goede line of defense waar wij ook voor een deel op kunnen leunen. Hun risicoanalyses en risicorapportages kun je gebruiken, maar altijd met je eigen onafhankelijke blik.”

“Je moet je ogen gericht houden op dat wat echt belangrijk is."

Communicerende vaten

Een verzekeraar is als een communicerend vat, legt Dansen uit. “Aan de ene kant het kapitaal en verlies van absorberend vermogen in tijden van stress en aan de andere kant kapitaalbeslag van alle operationele-, markt-, tegenpartij- en verzekeringstechnische risico’s. Denk bij dat laatste aan de hoeveelheid schade die moet worden uitbetaald aan de polishouders. Waar zitten de risico’s aan de beleggingenkant en aan de verzekeringskant? Welke voorzieningen moet je nemen op de balans om de toekomstige kosten te dekken? Hoe spelen strategische assetallocaties – dus het toewijzen van je beleggingen – door op de Solvency-ratio’s? Is de koppeling tussen beleggingen en verplichtingen goed genoeg gelegd? Dat soort vragen maken meteen het verschil duidelijk tussen wat ik doe en een businesscontroller in het bedrijfsleven. Hier ben ik niet de enige financiële expert. Vanuit risicomanagement, het actuariaat, de beleggingsportefeuille en het verzekeringstechnische risico zijn er ook allerlei experts waar je je oren goed te luisteren moet leggen. Dat is nodig om te begrijpen waar de grote risico’s zitten bij individuele verzekeraars.”

De tent, de vent en de cent

“Ooit zei iemand binnen DNB dat we letten op de tent, de vent en de cent”, vervolgt Dansen. “Daar zit wel een kern van waarheid in, alhoewel ik de maatschappij in deze zin mis. Je kunt het zo gek niet verzinnen, van gasprijzen tot aan inflatie, of het dreunt wel door in de financiële sector. Dat maakt mijn werk ook interessant. Eigenlijk willen we dat verzekeraars sterk genoeg zijn en blijven om risico’s zelf te onderkennen en te adresseren. Zo gaat dat ook merendeels. En zo niet, dan zijn wij, als stok achter de deur, ook bereid om maatregelen te nemen.”